Wat is pastel?

Pastel is een medium dat al eeuwenlang door kunstenaars wordt gebruikt om prachtige en levendige kunstwerken te creëren. Pastel is een veelzijdig medium dat in verschillende vormen voorkomt, waaronder zachte pastels, harde pastels, PanPastel en pastelpotloden. In deze blogpost leg ik je kort uit wat pastel is, de verschillende eigenschappen en toepassingen van elk type pastel, en hoe pastels gebruikt kunnen worden om kleurrijke kunstwerken te creëren.

Pastel

Pastel is een medium dat gemaakt is van gepoederde pigmenten vermengd met een bindmiddel, meestal een gomachtig materiaal zoals tragacanthgom of methylcellulose. Het resulterende mengsel wordt gevormd tot krijtjes of (de 'loodjes' in) potloden. Pastel staat bekend om zijn levendige kleuren en zachte, mengbare textuur waarmee kunstenaars een scala aan effecten kunnen creëren, van krachtige streken tot subtiele nuances.

Zachte pastels

Zachte pastels worden gemaakt met een hogere verhouding pigment tot bindmiddel, waardoor ze een zachte, poederachtige textuur hebben. Met zachte pastels kunnen subtiele kleurenovergangen gecreëerd worden en ze zijn gemakkelijk te mengen op papier. Zachte pastels worden gemaakt in verschillende hardheden, dit verschilt per merk, van zeer zacht tot medium-hard. Hoe zachter de pastel, hoe meer poeder deze produceert, waardoor het gemakkelijker wordt om te mengen en subtiele overgangen te creëren. De zachtste pastels worden niet machinaal maar met de hand gemaakt.
Zachte pastels zijn een populaire keuze voor het maken van portretten en landschappen omdat ze zachte, delicate effecten kunnen creëren. Ze zijn ook geweldig voor het maken van abstracte kunstwerken en expressieve tekeningen. Zachte pastels kunnen in lagen worden aangebracht om diepte en intensiteit te creëren, en ze kunnen worden gemengd met verschillende gereedschappen, waaronder vingers, doezelaars en penselen.

Harde pastels

Harde pastels worden gemaakt met een lagere verhouding pigment tot bindmiddel, waardoor ze een hardere textuur hebben en minder poeder produceren dan zachte pastels. Harde pastels zijn geweldig voor het maken van gedetailleerde tekeningen en fijne lijnen omdat ze minder kruimelen. Harde pastels zijn ook geschikt voor het maken van snelle schetsen waar eventueel weer overheen gewerkt kan worden.
Harde pastels zijn verkrijgbaar in verschillende hardheden, afhankelijk van het merk, van zeer hard tot medium-zacht. Harde pastels kunnen eventueel met bijvoorbeeld een afbreekmes tot een punt worden geslepen, waardoor ze ideaal zijn voor het maken van gedetailleerdere tekeningen.

PanPastel

PanPastel is een nieuwere vorm van pastel die in 'pans' wordt geleverd, een soort grote napjes die lijken op doosjes oogschaduw. PanPastel werkt fantastisch voor het snel creëren van grote kleurvlakken zonder al te vieze vingers te krijgen. PanPastel is ook ideaal voor het creëren van delicate en subtiele effecten en overgangen omdat het gemakkelijk kan worden gemengd.
PanPastel kan (droog) worden aangebracht met verschillende gereedschappen, waaronder sponsjes en penselen. Uiteraard kan je PanPastels gebruiken voor allerlei doeleinden, bijvoorbeeld het maken van landschappen, portretten en abstracte kunstwerken.

Pastelpotloden

Pastelpotloden lijken op traditionele potloden maar zijn gemaakt met pastel in plaats van grafiet. Ze zijn bij uitstek geschikt voor het maken van gedetailleerde tekeningen en fijne lijnen omdat de kunstenaar meer grip en controle heeft. Pastelpotloden zijn verkrijgbaar in verschillende hardheden, wederom afhankelijk van het merk, van zeer hard tot medium-zacht.
Aan pastelpotloden kan een (redelijk) scherpe punt worden geslepen - dat vergt overigens wel wat oefening omdat de punten snel afbreken. Met een afbreekmes of slijpmachine met schroefvormig mes (bijvoorbeeld de Derwent SuperPoint) behaal je de beste resultaten. Pastelpotloden kunnen worden gemengd met verschillende gereedschappen, waaronder vingers, doezelaars en penselen met siliconen punt.

Delicaat

Pasteltekeningen zijn zeer kwetsbaar. Bij het werken met pastels is het wenselijk om een fixatief te gebruiken op het eindresultaat om te voorkomen dat de pastel uitveegt. Een fixatief is een spray die op het oppervlak van het kunstwerk wordt aangebracht om de pasteldeeltjes op hun plaats te 'plakken' - denk maar aan haarspray. Het is belangrijk om het fixatief in dunne, gelijkmatige lagen aan te brengen om vlekken te voorkomen. Omdat fixatief het resultaat altijd donkerder maakt en lichte details laat verdwijnen hebben veel pasteltekenaars echter een hekel aan het spul. Om het werk te beschermen en de originele kleuren te behouden kan je het beter inlijsten achter glas. Ook bestaat er speciaal papier waarop je kan werken (waaronder Pastelmat van Clairefontaine) dat de pigmenten zodanig goed opneemt dat het werk niet meer gefixeerd hoeft te worden. Op dit papier kan je ook veel meer lagen pastel aanbrengen.

Desondanks hoef je geen tekenervaring te hebben om met pastels te beginnen. Of je nu een beginner bent of een ervaren kunstenaar, pastels bieden een breed scala aan mogelijkheden om prachtige en levendige kunstwerken te creëren in elke denkbare stijl. Met een basis set van enkele kleuren soft pastelkrijt (van bijvoorbeeld Rembrandt) kan je al starten om te kijken of het wat voor je is. Je kan de kleuren tenslotte direct over elkaar aanbrengen en vermengen op het papier met je vingertoppen. Met een set pastelpotloden (Stabilo CarbOthello wordt vaak aangeraden voor beginners) kan je vervolgens weer details aanbrengen op die lagen.