Wat is pastel?

Ik maak al mijn tekeningen met pastelkrijt. Pastel is een droog medium dat bestaat uit kleurpigmenten in poedervorm en een bindmiddel. Er bestaan verschillende vormen, zoals zachte en harde pastelkrijt, conté krijt, pastelpotloden en PanPastel. Deze gebruik ik allemaal door elkaar. In deze blog lees je meer over dit mooie materiaal.

Mogelijkheden
Met pastel kan je alle kanten op. Je kan er heel grof of juist heel gedetailleerd mee werken, abstract of realistisch, je kan ermee schetsen en schilderen. Google maar eens op ‘pastel art’, dan zie je wat er allemaal mogelijk is. Pastel kan je:

• Direct mengen op papier
• Uitvegen voor wazig effect
• In lagen aanbrengen
  
• Grof of in detail aanbrengen

Achtergrond maken met PanPastel

​Bijzonder puur
Het bijzondere van pastel is dat de kleuren zeer puur zijn. Dit komt doordat dit medium in verhouding een grote hoeveelheid kleurpigmenten bevat, en maar een kleine hoeveelheid bindmiddel. Je werkt dus met bíjna pure kleurstof. Pastel behoudt ook lang zijn kleur: Een tekening gaat minimaal één leven mee zonder te verkleuren. Vroeger was dat wel anders, toen werden er nog veelal organische pigmenten gebruikt. Tegenwoordig worden voor bijna alle pastels anorganische of synthetische bestanddelen gebruikt (en dus geen dierlijke componenten!).

​Dat kost wat
Pastel is niet goedkoop. Dat zijn kunstenaarsmaterialen vaak niet, maar pastelkrijt ‘slijt’ ook nog eens snel. Als je de krijtjes of potloden laat vallen of stoten kunnen ze gemakkelijk breken. Wie veel met pastel werkt (en een kluns is zoals ik) moet vaak krijtjes en potloden vervangen. En dat kan een flinke investering zijn. Één pastelpotlood of krijtje kost tussen de €1-€3,50. Het papier waar ik op werk kost ongeveer €17-€26 per vierkante meter. Daarbij komen natuurlijk nog veel meer extra materialen kijken zoals een bus fixatief (€15), zelf inlijsten (€5-€25), hulpmiddelen zoals kwastjes en sponsjes (€3,50-€30), etcetera.

​Verschillende soorten pastel
De meest bekende vorm van pastel is waarschijnlijk het soft pastel krijtje. Dat is meestal een rond krijtje met een dikte van ongeveer 1 cm. Je kan soft pastel vergelijken met schoolbordkrijt: Als je het aanraakt komt er poeder aan je vingers, je kan het direct op het tekenoppervlak aanbrengen, en je kan het vervolgens uitsmeren of mengen. Ik gebruik soft pastel vaak in mijn onderschildering, ofwel de eerste grove paar laagjes die ik aanbreng op papier.
 
Een vrij nieuwe vorm is PanPastel. Dat is pastel in een rond napje. PanPastel werkt hetzelfde als oogschaduw: Met een speciaal sponsje of kwastje kan je het aanbrengen op het papier. Je kan er hele subtiele kleurovergangen mee maken door de kleuren wazig in elkaar over te laten lopen. Met de grote sponsjes is aanbrengen een fluitje van een cent en kost het minder tijd om een oppervlak in te kleuren. Daarom gebruik ik PanPastels vaak voor de achtergrond, maar ook voor de onderschildering.
 
Er is ook nog zoiets als conté en harde pastelkrijt. Meestal zijn dat dunnere vierkante krijtjes. Deze krijtjes zijn vrij hard: Ze zijn minder goed te mengen, maar wel goed geschikt om bijvoorbeeld grove details mee aan te brengen. Met een mes kunnen deze krijtjes ook geslepen worden om een scherpe rand of punt te maken.
 
Tenslotte zijn er pastelpotloden. Dat zijn houten kleurpotloden, maar met een krijtvulling. Deze potloden kan je vrij scherp slijpen. Dat gaat wel lastig, omdat het krijt binnenin zo kwetsbaar is en snel afbreekt. Met een stanleymes en wat oefening gaat het wel, op een schuurpapiertje kan je de punt dan nog extra scherp maken. Ook zijn er geschikte speciale puntenslijpers met een schroefvormig mesblad, zoals de Derwent SuperPoint. Pastelpotloden zijn van alle vormen pastel het meest geschikt om gedetailleerd mee te werken.

PanPastel napjes, pastelpotlood, soft pastelkrijt, conté krijt

Een onderschildering opzetten met soft pastelkrijt

Een pastelpotlood slijpen

Details aanbrengen met pastelpotloden

​Combineren – Mixed media
Eigenlijk zijn mijn tekeningen niet 100% pasteltekeningen. Naast pastel gebruik ik namelijk ook andere droge media zoals kalk en houtskool. Deze hebben vergelijkbare eigenschappen en daarom mengen deze over het algemeen goed. Naast wit en zwart bestaat er ook gekleurde kalk en houtskool. Deze producten zijn soms voordeliger dan pastel, en ze bestaan in keuren die in de pastelcollecties ontbreken.

Gekleurde houtskool potloden

​Verschillende merken
Er zijn tal van merken pastel. Je kan wel zeggen dat ik er een sport van heb gemaakt om ze allemaal te verzamelen. Verschillende merken hebben weer een verschillend assortiment aan kleuren, en daarbij verschillen de krijtjes en potloden in ‘hardheid’. Dat brengt weer verschillende mogelijkheden met zicht mee. Met zachter krijt kan je goed mengen, maar met harder krijt kan je beter details aanbrengen omdat deze scherper geslepen kunnen worden.

Verschillende merken witte pastelpotloden

Kwetsbaar resultaat
Een pasteltekening moet altijd ingelijst worden achter glas. Bij aanraking kan de tekening uitvegen. Het is te vergelijken met een schilderij waarvan de verf altijd nat blijft. Ook met inlijsten moet je erg voorzichtig zijn dat je niet met je vingers de tekening zelf vastpakt, of dat de randen van het passe-partout erin krassen.